روش های جلوگیری از هدر رفت آب ; استفاده از ژئوممبران
۱ – روشهای سنتی و متداول از گذشته تا کنون
از دیر باز جهت جلوگیری از تلفات انتقال آب در قسمت خشکان و هرنج قنوات از روش های مختلفی استفاده میشده از جمله
- کول گذاری گالری
- پوشش گذاری بتنی کف و دو طرف دیواره های گالری و هرنج قنات
- لوله گذاری در مسیر خشکان و هرنج قنات
- قرار دادن نیم لوله پیش ساخته بتنی
- پلاستیک کشی در کف و دو طرف دیواره ها بسته به ارتفاع آب جاری در قنات و استفاده از مخلوط خاک رس و آهک شفته ریزی کف کانال خشکان و هرنج قنات
- گل آلود کردن قسمت رسی کف گالری از بخش تران قنات پای مال کردن که در نتیجه ته نشینی رسوب رس در طول مسیر خشکان از نفوذپذیری بستر کاسته می شود
چندین روش دیگر معمول که تمامی روش های سنتی با صرف وقت زیاد جهت اجراء و همچنین هزینه های زیاد و با دوام کم و فقط قسمت کمی از طول مسیر خشکان و هرنج قنات را انجام داده اند و اگر خواسته باشیم همان روشهای سنتی ادامه یابد اجرای آن سال ها به طول خواهد انجامید.
– روش جدید و برتر از روشهای سنتی و معمول تا کنون :
امروزه یکی از راهکارهای مناسب با صرف وقت کم و هزینه کمتر و با سهولت بیشتر استفاده از عایق ژئوممبران در کف و دو طرف دیواره های گالری و هرنج قنات بسته به ارتفاع آب جاری در گالری قنات است
و جهت جلوگیری از تلفات انتقال آب به میزان ۲۸۵۰ لیتر در ثانیه می شود.
بدین گونه که راندمان انتقال آب در گالری بعضی از قنوات بیش از ۵۰ کیلومتر از ۲۰ درصد اولیه به ۹۵ درصد افزایش خواهد یافت و استفاده بهینه از آب به عمل آید.
اجرای این پروژه مهم و اساسی جهت رفع نواقص قنات و به منظور حفاظت از قنوات به عنوان یک سرمایه عظیم ملی نیاز به عنایت بیشتر و موافقت مسئولین دستگاه های اجرایی ذی ربط در خصوص تولید ژئوممبران دارد.
کمپانی بزرگ آرین خاک ایرانیان با سال ها تجربه، افتخار این را داشته که رتبه اول ارائه باکیفیت ترین محصولات ژئوسنتتیک ازجمله انواع ژئوممبران را داشته باشد.
با توجه به مسئله بحران آب در بسیاری از استان های کشور و تغییرات وسیع و شدید اقلیمی که بصورت دوره های کم آبی در سال های اخیر قابل لمس است
استفاده از ژئوممبران در گالری قنوات به منظور افزایش راندمان انتقال آب استمرار بهره برداری از آب قنوات در آینده می تواند تا اندازه ای در راستای حل مشکلات کم آبی موثر واقع شده و بخشی از آب مورد نیاز بخش کشاورزی را تامین می کند.
و از طرفی در گذشته بدلیل اینکه رشد جمعیت آهنگ کنونی را نداشته مشکلی در خصوص آب برای بشر مطرح نبوده است
اما از چند دهه اخیر با توجه به رشد جمعیت و نیاز روز افزون به آب لازم است نسل امروز از ابتکارات جدید و استفاده از ژئوممبران بمنظور افزایش راندمان انتقال آب استقبال نموده و در این راستا می بایست از تجارب علمی و عملی و دستاوردهای ۳۴ کشور دیگر جهان که دارای قنات می باشند نیز استفاده نمود
و در جهت حفظ و بهره برداری قنوات تلاش نمایند.
معرفی ژئوممبران (پلیتون) ، Geomembran
ژئوممبران غشایی است از جنس پلیمر که به عنوان یک لایه نفوذ ناپذیر بر روی انواع بسترها قرار گرفته و مانع از هدر رفت سیالات ذخیره شده در مخازن یا در حال انتقال در کانال ها می گردد.
ماده اصلی تشکیل دهنده آن پلی اتیلن سنگین HDPEاست.
که با استفاده از ماشین آلات مدرن ، تحت دقیق ترین فرایند کنترل کیفیت ، به صورت رول هایی از ورق با ضخامت های مختلف و عرض حدود ۷ متر در کشورهای انگلستان و آلمان و تولید می شود.
علاوه بر پلی اتیلن ، مواد افزودنی دیگری جهت ایجاد مقاومت در مقابل تابش نور خورشید و سایر عوامل مخرب فیزیکی و شیمیایی در ساختار آن دخالت دارند.
ویژگی های ژئوممبران (پلیتون) ، Geomembran
علیرغم ضخامت کم، ده هزار برابر از بتن و آسفالت نفوذ ناپذیرتر است.
نفوذ ناپذیری پلیتون همواره ثابت است و پس از بهره برداری افزایش نمی یابد.
ژئوممبران از نظر شیمیایی بسیار مقاوم است بطوری که قوی ترین ترکیبات اسیدی و قلیایی و حتی مواد نفتی و هیدروکربن ها نمیت وانند آنرا دچار واکنش شیمیایی نمایند.
همچنین پلیتون دارای تاییدیه های معتبر بین المللی جهت مجاورت با آب آشامیدنی می باشد.
پلیتون غشایی انعطاف پذیر که خود را با بسترش هم شکل می نماید این بستر حتی میتواند دارای گوشه های قائم و زوایای تند باشد و انعطاف پذیری ژئوممبران بدلیل ساختار پلیمری و زنجیری مولکولهای پلی اتیلن می باشد.
هنگام وارد شدن نیروهای کششی پلیتون بدون آنکه نفوذ پذیر گردد تا ۷ برابر افزایش طول را تحمل می کند این اصیت را کرنش پذیری می نمایند.
ژئوممبران سرمای ۴۰ درجه سانتیگراد زیر صفر و گرمای ۷۰ درجه سانتیگراد بالای صفر را تحمل می نماید از آنجا که ژئوممبران در کارخانه جات معتبر و تحت کنترل دقیق ساخته می شود ، کیفیت آن در تمام سطح یکسان و یکنواخت است.
