ژئوسنتتیک از ترکیب دو کلمه ژئو به معنای زمین و سنتتیک به معنای مصنوعی و ساخته‌ی بشر تشکیل شده‌است. در اصطلاح ژئوسنتتیک به مواد مصنوعی گفته می‌شود که به عنوان سطح زیرساخت در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ژئوسنتتیک تولید کشورهای غربی است و در آغاز تنها برای پروژه‌های راه‌سازی کاربرد داشت. عملکرد خوبی که ژئوسنتتیک در این پروژه‌ها داشت، موجب شد در سایر پروژه‌های صنایع دیگر نیز مورد استفاده قرار بگیرد. امروزه ژئوسنتتیک در کشاورزی، سدسازی، معادن، ساخت کانال انتقال آب و گاز و بسیاری دیگر از صنایع مهم و زیرساختی کاربرد دارد.
به طور کلی ژئوسنتتیک تحول عظیمی در صنایع به وجود آورد و تغییرات قابل توجهی در صنایع زیرساختی ایجاد کرد.
ژئوسنتتیک انواع متنوعی دارد که هر کدام برای مصارف خاصی استفاده می‌شوند و توانسته‌اند به محیط زیست کمک کرده و از هزینه‌ها در عین کارآمدی و کیفیت بالا، بکاهند.
ژئوسنتتیک و کشاورزی
از ژئوسنتتیک در کشاورزی برای عایق بندی، تسلیح خاک، زهکشی سطح‌های مختلف و غیره استفاده می‌شود.
از جمله محصولات ژئوسنتتیک، ژئوممبران است که به عنوان یک لایه نفوذناپذیر در برابر رطوبت، برای ساخت استخرهای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه کشور ما از نظر منابع آبی در محدودیت است و برای تامین آب مورد نیاز صنعت کشاورزی با مشکلات زیادی مواجه است، کشاورزان اقداماتی صورت می‌دهند تا بتوانند آب لازم برای پرورش محصولات خود را تهیه کنند.
در همین راستا، کشاورزان برای جمع‌آوری آب در طول سال به ویژه در پاییز و زمستان، اقدام به ساخت استخر می‌کنند تا بتوانند از این آب، برای زمان‌های بی‌آبی و کم بارش استفاده کنند.
استخر کشاورزی
استخر کشاورزی یک حوضچه است که به شکل مربع، مستطیل و بیضی ساخته می‌شود. این استخرها به گونه‌ای ساخته می‌شوند که امکان تنظیم جریان ورود و خروج آب در آن‌ها وجود دارد.
می‌توان با بتن نیز این گونه استخرها را ساخت، اما سیمان خاصیت بالایی در جذب آب و رطوبت دارد؛ در نتیجه برای ساخت استخر استفاده از سیمان و بتن توصیه نمی‌شود.
ژئوممبران از معروف‌ترین و کاربردی‌ترین محصولات پلیمری ژئوسنتتیک است که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استخرهای ژئوممبران با نام‌های استخر پلیمری، استخر لاستیکی، استخر پلی اتیلن و استخر پلاستیکی نیز شناخته می‌شود.
ورق‌های ژئوممبران در عرض‌های مختلف 2.2 تا 7 متر و طول رول‌های مختلف در ضخامت 0.75، 1، 1.5، 2، 2.5 و 3 تولید می‌شوند.
این ورق‌ها در محل احداث استخر به یکدیگر جوش داده می‌شوند و جای‌گذاری می‌شوند.
قبل از نصب ژئوممبران، مواردی مثل سست نبودن خاک، نقشه‌برداری و بازبینی باید بررسی شوند تا احداث استخر در شرایط ایمن و استاندارد انجام شود.
ساخت استخر کشاورزی با ژئوممبران، نسبت به سایر روش‌ها، از نظر زمانی سریع‌تر بوده و آسان‌تر نیز انجام می‌شود. به همین دلیل نیز هزینه ساخت و اجرای استخر کشاورزی با ژئوممبران بالاتر می‌باشد.
با توجه به اینکه استخرهای کشاورزی در محیط بیرون و در معرض شرایط آب و هوایی مختلف قرار دارند، ورق‌های ژئوممبران به دلیل کیفیت بالای مواد سازنده آن، در برابر شرایط محیطی مختلف مثل گرما یا سرمای شدید، مقاومت بالایی دارند و از این جهت می‌توانند طول عمر خوبی داشته باشند.
از آنجا که محافظت از آب جمع‌آوری شده در استخرهای کشاورزی بسیار مهم است و باید از نشت آب جلوگیری شود، عایق‌بندی استخر با ژئوممبران که نفوذپذیر است، می‌تواند تضمینی برای محافظت از آب و نشت نکردن آن باشد.
از نظر بهداشتی نیز جلبک‌ها و خزه توانایی رشد روی سطح ژئوممبران را ندارند و امکان آلوده شدن آب از این طریق وجود نخواهد داشت.
ساختار پلیمری ورق ژئوممبران موجب شده تا در برابر عوامل شیمیایی خورنده مقاوم باشد و ساختار خود را حفظ کند. این ساختار موجب شده ژئوممبران به ماده‌ای خنثی تبدیل شود که به همین دلیل نیز ماده‌ای دیگر نمی‌تواند با مواد سازنده ژئوممبران ترکیب شده و واکنش شیمیایی نشان دهد. این ویژگی موجب می‌شود که آب در فضای سالم جمع‌آوری ونگهداری شود.
استخر عایق‌بندی شده با ژئوممبران، حداقل تا 60 سال نیاز به تعمیر و ترمیم ندارد و از این جهت یک انتخاب به صرفه از نظر اقتصادی است.
میزان مطلوبی از انعطاف پذیری در ژئوممبران وجود دارد که در برابر تنش‌های وارد شده در اثر نیروهای استاتیکی، هیدرواستاتیکی و دینامیکی مثل زلزله، آب و نشست‌های نامتقارن، به خوبی می‌تواند منعطف شود.
در مواد سازنده ژئوممبران از مواد مضر شیمیایی برای گیاهان، استفاده نمی‌شود.
ژئوممبران که خود از زیرمجموعه‌های ژئوسنتتیک است، انواع متنوعی دارد که هر کدام در زمینه خاصی کاربرد دارند و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ژئوممبران HDPE، ژئوممبران LLPDE، ژئوممبران PVC، ژئوممبران مضرس و ژئو کامپوزیت از انواع ژئوممبران هستند.
تمامی انواع ژئوممبران با وجود تنوع، ویژگی‌های مشابه از جمله انعطاف پذیری بالا، مقاومت در برابر شرایط محیطی مختلف مثل سرمای شدید، طول عمر بالا، عدم وجود مواد شیمیایی و غیره دارند که موجب شده در بسیاری از صنایع، انتخاب اول سرمایه‌گذاران باشند.
تجربیات کارشناسان در استفاده از محصولات ژئوسنتتیک در زمینه‌های مختلف، موجب شده ژئوممبران به عنوان بهترین ماده موجود برای آب‌بندی و جلوگیری از نشت آب در صنعت کشاورزی و عمرانی شناخته شود.
طبق نظر کارشناسان، حوضچه یا استخر باید کمترین میزان هدر رفت آب را داشته باشد تا بهترین عملکرد را از خود نشان دهد. در سازه‌های بتنی با وجود مزایایی که دارند، به تدریج بخشی از آب به بیرون از سازه نفوذ می‌کند و در نتیجه بخشی از آب به این شکل از دست می‌رود. این در حالی است که در استخرها و حوضچه‌های ساخته شده با ژئوممبران، در مقایسه با سایر موادی که برای ساخت مورد استفاده قرار می‌گیرند، آب کمترین میزان هدر رفت را ثبت کرده است.
سخن پایانی
با توجه به شرایط کم آبی در کشور ایران، ساخت استخر در صنعت کشاورزی، لازم و ضروری شده است. ساخت استخر کشاورزی به طور کلی هزینه بسیاری دارد که موجب شده ساخت استخر با بهترین مواد که طول عمر بالایی نیز دارند، از نظر اقتصادی به صرفه باشد. ژئوممبران از زیرمجموعه‌های ژئو سنتتیک، توانسته انتظارات را در زمینه کشاورزی و ساخت استخر به خوبی برآورده کند و ساخت استخر با ورق‌های ژئو ممبران به دلیل ویژگی‌های کاربردی و امکان برگشت سرمایه در زمان کوتاه از جمله مزایای استفاده از ژئوسنتتیک می‌باشد.
