تاریخچه زهکشی
زهکشی فرآیند خارج کردن آب سطحی اضافی و مدیریت سفره آب زیرزمینی کم عمق از طریق نگه داشت و دفع آب و مدیریت کیفیت آب برای رسیدن به منافع دلخواه اقتصادی و اجتماعی است، در حالی که محیط زیست نیز حفظ شود.
زهکشی در گذشته‌های نزدیک
زهکشی زیرزمینی به شیوهٔ امروزی اولین بار در سال ۱۸۱۰ میلادی در انگلستان به کار گرفته شد و بتدریج به سایر نقاط اروپا رفت. با اختراع تنبوشه ساز سفالی (۱۸۴۰)، روند توسعه زهکشی در اروپا تسریع شد. زهکشی در اوایل دهه ۱۹۶۰، با پیدایش لوله پلاستیکی با دیواره صاف و نازک، سپس با ابداع لوله‌های کنگره‌دار شتاب قابل ملاحظه‌ای یافت. در حوالی سال ۱۹۷۰ استفاده از ماشین‌های زهکشی آغاز شد و شتاب بیشتری به توسعه زهکشی زیرزمینی داد. کاربرد فرستنده و گیرنده‌های لیزری، دقت در کنترل نصب زهکش‌ها را افزایش داد.
اولین شبکه‌های نوین آبیاری و زهکشی در دهه ۱۳۱۰ در جنوب کشور احداث شد و اولین زهکش روباز با استفاده از ماشین در حوالی سال ۱۳۳۵ در شاوور خوزستان ساخته شد.
زهکشی در ایران
احداث اولین شبکه‌های نوین آبیاری و زهکشی در دهه ۱۳۱۰ در جنوب کشور صورت گرفت و اولین زهکش روباز با استفاده از ماشین در حوالی سال ۱۳۳۵ در شاوور خوزستان ساخته شد. در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ اولین شبکه زهکشی زیرزمینی با استفاده از لوله‌های سفالی در دانشکده کشاورزی دانشگاه جندی شاپور (شهید چمران) واقع در ملّاثانی (رامین) اهواز در وسعتی حدود ۵۰۰ هکتار با نیروی کارگری به اجرا در آمد.
در همین سال‌ها بود که اولین ماشین زهکشی وارد کشور شد. اولین طرح بزرگ زهکشی به وسعت ۱۱۰۰۰ هکتار در هفت تپه به اجرا درآمد. سپس زهکشی اراضی شرکت کشت و صنعت کارون و همزمان با آن زهکشی اراضی آبخور سد وشمگیر در گرگان آغاز شد. دشت‌های مغان، دالکی در بوشهر، زابل، میان‌آب، بهبهان، طرح‌های هفت‌گانه توسعه نیشکر در خوزستان از جمله طرح‌های بزرگ دیگری هستند که اجرای آنها به اتمام رسیده است.
زهکشی به روش نوین
ژئوتکستایل، جایگزین فیلترهای خاکی متداول برای زهکشی تقریباً تمام ساختارها از جمله سیستم‌های کنترل آب زیرزمینی، فرش جاده‌ها، زیرساخت‌های ساختمان، سدها و دیوارها می‌باشند.
در مقایسه با فیلترهای خاکی سنتی، ژئوتکستایل‌ها علاوه بر ایجاد یک زهکش پیوسته و مناسب، خاکبرداری و تأثیرات زیست محیطی را کاهش داده و موجب کاهش عمده هزینه‌ها می‌گردد.
ژئوتکستایل‌های بافته نشده سبک وزن تا وزن متوسط مناسب کاربرد فیلتر زهکش بوده و اجازه می‌دهند که آب زیرزمینی از هسته‌های زهکشی بگذرند و در عین حال از بسته شدن و گیر کردن سیستم زهکشی، با خاک مجاور جلوگیری می‌کند. ژئوتکستایل‌های نیمه سنگین بافته نشده وقتی در تماس نزدیک با یک ژئونت یا سنگ زهکش قرار می‌گیرد می‌تواند ضایعات و خاک را فیلتر نماید و در عین حال به آب و مایعات شیمیائی اجازه عبور دهد.
ژئوتکستایل جایگزین بسیار مناسبی برای فیلترهای تفکیک شده مدرج (graded ) خاکی در اکثر ساختارها از جمله سیستم های کنترل آب های زیرزمینی ، جاده ، زیرسازهای ساختمانی ، سدها ، و دیوارهای حایل می باشد . البته نقش زهکشی ژئوتکستایل ارتباط تنگاتنگ با نقش فیلتراسیون دارد و جز در مشخصه جهت جریان ، در بقیه مشخصه ها همانند فیلتراسیون می باشد.
زهکشی زیرزمینی به یک لایه محافظ احتیاج دارد که از حرکت خاک به درون زهکش و انسداد سیستم جلوگیری کند. ژئوتکستایل یک لایه فیلتراسیون اطراف زهکش ایجاد می کند که اجازه می دهد آب به آسانی به داخل زهکش وارد شود. ژئوتکستایل جایگزین مناسبی برای فیلترهای تفکیک شده مدرج خاکی در اکثر ساختارها از جمله سیستم های کنترل آب های زیرزمینی می باشد .
مزیت های کاربرد ژئوتکستایل در زهکشی
- امکان حذف وله های جمع آوری آب زهکش
- امکان کم کردن ضخامت لایه زهکش
- نصب و اجرای سریع و آسان
- عملیات خاکی کمتر
- کارایی بیشتر
- هزینه کمتر
کاربرد ژئوتکستایل در زهکشی
- بعنوان فیلتر دور گودالهای زهکش برای جلوگیری از حرکت ذرات خاک به داخل سیستم های زهکش دانه ای همراه با جریان آب .
- بعنوان فیلتر در زیر سطح راه در زمینهایی با نفوذپذیری بالا
- بعنوان زهکش سازه هایی مانند دیوارهای حائل ، پایه های پل در جداسازی زهکش دانه ای و یا کل سیستم از خاک پشت آن .
- بعنوان پوشش برای لوله های جمع آوری آب زهکش در سیستم های زهکش جهت جلوگیری از ورود دانه های فیلتر به داخل لوله هنگام آزمایش.
مراحل اجرای زهکشی به استفاده از ژئوتکستایل:
